Ulicami Bielska-Białej przeszły Dziady Noworoczne, zapowiadając huczny beskidzki karnawał oraz 56. Żywieckie Gody, które rozpoczynają się już w najbliższą sobotę w Żywcu.
11 stycznia zainaugurowany zostanie 56. Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych Żywieckie Gody. Z zapowiedzią tej imprezy 9 stycznia pojawiały się w Bielsku-Białej Dziady Noworoczne. Z placu Bolesława Chrobrego na plac Ratuszowy przeszedł ulicami miasta barwny korowód. Przed Ratuszem kolędników powitał prezydent Bielska-Białej Jarosław Klimaszewski.
– W ramach obchodów Godów, jak co roku, Dziady zajechały do Bielska-Białej. Jako prezydent miasta – w imieniu mieszkańców – dziękuję, że zaszczyciliście nas swoją obecnością na trasie waszych przejazdów. Tak piękne tradycje trzeba pielęgnować. Muszę przyznać, że my tych tradycji w naszym mieście trochę wam zazdrościmy, ale z upływem czasu coraz mniej, gdyż przyjeżdżacie do nas i dzielicie się z nami radością. Dziękuję wszystkim instytucjom za kolejne wspaniałe organizowanie tych obchodów. Czujcie się dobrze w Bielsku-Białej – mówił na schodach Ratusza prezydent Jarosław Klimaszewski.
Przemarsz Dziadów to nie tylko zabawa, ale huczna zapowiedź 56. Żywieckich Godów, czyli Przeglądu Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych, który odbywać się będzie w Żywcu, Milówce i Bielsku-Białej od 11 do 26 stycznia 2025 r. To najstarszy wciąż odbywający się przegląd kolędniczy w Polsce i jednocześnie największa tego typu impreza w regionie. Kluczową częścią wydarzenia są konkursy mające na celu ochronę dziedzictwa kulturowego, w których corocznie bierze udział blisko dwa tysiące uczestników.
Oprócz Dziadów Noworocznych z Żywiecczyzny, których kolędowanie w 2016 roku wpisano na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, podczas Żywieckich Godów można zobaczyć wyjątkowe, unikatowe formy kolędowania Górali Śląskich, Żywieckich i Babiogórskich, tradycyjnie odbywające się w izbie. Szczegóły imprez można znaleźć na stronach organizatorów:
https://rok.bielsko.pl/2025/01/02/przed-nami-huczny-beskidzki-karnawal-56-zywieckie-gody/
Przed bielskim Ratuszem pojawili się jukace strzelający z bata i inni przebierańcy. Ich ubiór i zachowanie nie są przypadkowe, ale wiążą się z wielowiekową tradycją.
Oto kilka postaci z wyjaśnieniami:
Konie – najważniejsze postaci w obrzędzie, występują parami, są prowadzone przez Komendanta. Ich strój to charakterystyczne wielkie czapy przypominające końskie głowy oraz długie, kolorowe narzuty, a także dzwonki, którymi potrząsają w takt muzyki; Konie symbolizują siłę, zdrowie i żywotność, a także bieg życia oraz triumf witalności nad umieraniem (śmierć Starego i początek Nowego Roku). Kulminacyjnym punktem obrzędu jest upadek Koni oznaczający ich śmierć, co symbolizuje zamieranie przyrody – wówczas wszystkie postaci nieruchomieją, po czym Konie zmartwychwstają, czerpiąc moc z ziemi – wówczas cała przyroda ożywa.
Niedźwiedź – ubrany w futro imitujące skórę niedźwiedzią, którego kosmatość symbolizuje witalność i płodność; odzwierciedla siłę natury, męstwo i obfitość. Turlając się po ziemi, przekazuje jej swą energię witalną; zwykle przyprowadzany jest przez Cygona, który dawniej przybywał do wsi z tresowanymi dzikimi zwierzętami.
Diabły – dzielą się na czarne i czerwone – symbolizują zło (czarne) oraz piekielny ogień (czerwone). Ich stroje są w miarę jednolite kolorystycznie, wyposażone w rogi, przerażające w wyrazie maski – z widocznymi zębami i wysuniętym językiem – oraz drewniane widły. Dokazują, zaczepiają dziewczęta i młode kobiety; podczas obrzędu rozpalają ogień symbolizujący piekło.
Jukac – jeden z kolędników o twarzach zakrytych futrzanymi maskami, w specyficznych, długich czapkach, strojach przyozdobionych wiszącymi u pasa dzwonkami. Jukace trzaskają długimi na kilka metrów batami; hałas czyniony przez Jukacy ma odstraszać zło oraz sygnalizować nadejście Nowego Roku. Kolędują wyłącznie w dzielnicy Żywca – Zabłociu.
Śmierć – ubrana na biało, z kosą jako atrybutem, zawsze jest w masce; symbolizuje nieuchronność losu każdej żywej istoty. Zagarnia kosą napotkanych ludzi, czyniąc ich niejako swoją własnością.
Macidula – inaczej Sznurkorz – postać zamaskowana, ubrana w postrzępione i powiewające szmatki, ścinki materiałów. Być może jest uosobieniem handlarza szmatami, odzieżą, jednak jej obecność w grupie Dziadów nie jest jednoznaczna.
Cygonka – wraz z Cygonem tworzy parę symbolizującą obcych, postaci przybywające ze świata zewnętrznego. Na plecach nosi zawiniątko z małym dzieckiem, wróży napotkanym osobom z kart bądź z ręki.
Żyd i Żydówka – para identyfikowana jako obcy, postaci przybyłe z daleka. Prezentowani są w sposób typowy dla kultury tradycyjnej – karykaturalny, stereotypowy. Żyd jest kulawy, garbaty, nosi walizkę z towarem oraz dzwoneczek, którym anonsuje swe nadejście. Reklamuje i sprzedaje przywieziony z daleka asortyment.
Pachołek – młody chłopak, który ma pomalowaną twarz, ubrany jest w strój góralski; krocząc na przedzie i trzaskając z bata, zapowiada nadejście całej grupy Dziadów.
W ramach Żywieckich Godów odbędą się:
11-12 stycznia – Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych występujących w Izbie w Żywcu,
18 stycznia – Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych występujących w plenerze, konkurs trzaskania z bata w Milówce,
18 i 25 stycznia – korowody w Milówce i Żywcu,
26 stycznia o godz. 17.00 koncert laureatów w Domu Kultury im. Wiktorii Kubisz w Bielsku-Białej.
Ponadto zaplanowano koncerty kolęd, potańcówki, degustacje jadła regionalnego, pokazy tradycyjnego skubania pierza, łuskania fasoli czy przędzenia wełny.
Głównym organizatorem wydarzenia jest Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej, współorganizatorami są – Miejskie Centrum Kultury w Żywcu, Gminny Ośrodek Kultury w Milówce, Miejski Dom Kultury w Bielsku-Białej – Dom Kultury im. Wiktorii Kubisz.
56. Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych Żywieckie Gody dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Wydział Prasowy UM Bielsko-Biała / Urszula i Andrzej Omylińscy
