Od 6 grudnia 2025 do 4 stycznia 2026 Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej zaprasza na czasową wystawę „Szopki – tradycja w miniaturze”. W Atrium Zamku Sułkowskich będzie można zobaczyć ponad 20 szopek z kolekcji etnograficznej muzeum, wykonanych przez twórców z Bielska-Białej i Żywiecczyzny. To doskonała okazja, by przed świętami odkryć bogactwo i różnorodność lokalnej tradycji szopkarskiej.
Na wystawie zaprezentowano ponad 20 szopek pochodzących z kolekcji etnograficznej muzeum. Ekspozycja obejmuje obiekty o różnorodnych formach i funkcjach – od szopek kolędniczych i kukiełkowych po statyczne realizacje przeznaczone do domowej dekoracji. Najstarsze pochodzą z przełomu XIX i XX wieku, najmłodsze z lat 90. XX wieku. Wśród prezentowanych twórców znajdują się m.in.: Ryszard Biel, Wiktor Bortko, Jan Cembala, Franciszek Chrobak, Bolesław Dobija, Anna Ficoń, Janusz Frączek, Adam Grygiel, Józef Hulka, Józef Kania, Władysław Kastelik, Józef Kozłowski, Józef Mędrzak, Józef Nikiel ojciec i syn, Bogdan Socha oraz Antoni Rus.
– Szczególną uwagę zwracają dwie szopki Janusza Frączka z Bielska-Białej, wykonane w stylu krakowskim, ale wyraźnie nawiązujące do lokalnej architektury. W ich konstrukcji odnaleźć można elementy bielskiego zamku, ratusza w Białej, katedry św. Mikołaja w Bielsku oraz willi Sixta, co nadaje wystawie wyjątkowy regionalny kontekst – mówi Sylwia Grudzień, kurator wystawy z Działu Etnografii Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.
Szopka bożonarodzeniowa należy do najbardziej rozpoznawalnych symboli świąt. Jej początki sięgają XIII wieku i działalności franciszkanów – za twórcę pierwszej uznaje się św. Franciszka z Asyżu, który w 1223 roku w Greccio zaaranżował scenę Narodzenia Pańskiego. Z czasem szopki przekształciły się w ruchome widowiska inspirowane francuskimi przedstawieniami marionetkowymi, wzbogacane o elementy satyryczne i komiczne. W 1738 roku Kościół zakazał wystawiania jasełek w świątyniach, pozostawiając jedynie statyczne szopki, co zapoczątkowało narodziny szopki ludowej – kukiełkowej, trafiającej na ulice i w ręce kolędników, uczniów i rzemieślników.
W XIX wieku szopki zdobyły dużą popularność, zwłaszcza w Krakowie, Warszawie i Lwowie, łącząc sceny narodzin Chrystusa z realistycznymi i humorystycznymi wątkami z życia codziennego. Szczególne miejsce zajmuje szopka krakowska, powstająca od połowy XIX wieku, wzorowana na architekturze miasta i bogato zdobiona. Tradycja szopkarska rozwijała się także w innych regionach Polski, m.in. na Żywiecczyźnie, łącząc wątki religijne z lokalną kreatywnością i obrazem codziennego życia społeczności.
Święta na Zamku – weekend 13–14 grudnia, wstęp bezpłatny
W drugim weekendzie grudnia muzeum przygotowało wyjątkowy program towarzyszący – wszystkie atrakcje będą dostępne bezpłatnie.
Sobota, 13 grudnia
• wstęp wolny: 9:00–20:00
• 17:00 – koncert chóru VERA VOCE pod dyr. Macieja Leśniaka
Niedziela, 14 grudnia
• wstęp wolny: 10:00–20:00
• 16:00–19:00 – warsztaty edukacyjne „Rok obrzędowy w tradycji polskiej. Ludowy łańcuch choinkowy ze słomy”
W obu dniach, w godz. 16:00–20:00, w Kaplicy Zamkowej prezentowana będzie szopka rodziny książęcej Sułkowskich – unikatowy obiekt dostępny okazjonalnie. Wszystkie wydarzenia weekendowe są bezpłatne.
Dlaczego warto przyjść?
Wystawa to nie tylko możliwość podziwiania kunsztu ludowych twórców, lecz także spotkanie z historią i lokalną tożsamością. Szopki — od drewnianych, kolędniczych konstrukcji po bogate kompozycje — opowiadają o wierzeniach, obyczajach i wyobraźni kolejnych pokoleń. Dla rodzin, miłośników tradycji, pasjonatów rękodzieła i wszystkich, którzy chcą poczuć przedświąteczny nastrój, ekspozycja będzie prawdziwą ucztą dla zmysłów.
Gdzie i kiedy: Atrium na Zamku, Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej; wystawa czynna od 6 grudnia 2025 do 4 stycznia 2026 (godziny zwiedzania w dniach zwykłych — zgodnie z godzinami pracy muzeum; specjalne, bezpłatne godziny otwarcia 13–14 grudnia podane powyżej).
Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej – Dział Etnografii / Urszula i Andrzej Omylińscy
